Logopedia

Badania przesiewowe pierwszoklasistów odbywają się we wrześniu. W naszej szkole jest to indywidualne spotkanie ucznia z logopedą w gabinecie, zazwyczaj trwa ono 15-20 min.

W trakcie całego spotkania oceniana jest zdolność dziecka do nawiązania kontaktu z terapeutą. Podczas nazywania obrazków, badany jest sposób wymowy każdej z głosek. Uzupełnieniem badania wymowy jest stworzenie przez ucznia krótkiego opowiadania za pomocą kostek z symbolicznymi obrazkami. Można wtedy wykazać się kreatywnością i posiadanym zasobem słownictwa. Czasem logopeda prosi o opisanie obrazka o tematyce bliskiej dzieciom.

W kolejnej części badana jest sprawność mięśni ust i języka, a następnie terapeuta ocenia budowę jamy ustnej - zgryz, podniebienie, wędzidełko podjęzykowe.

W większości przypadków, pod koniec spotkania, logopeda już wie, czy dziecko należy zakwalifikować na zajęcia. Czasem konieczne są dodatkowe badania lekarskie i rozmowa z rodzicami.

Po uzgodnieniu terminu z rodzicami, od października do połowy czerwca odbywają się regularne spotkania dziecka z terapeutą.

Zajęcia mogą być indywidualne lub grupowe (maksymalnie 4 osoby) – o rodzaju decyduje terapeuta, uwzględniając przy tym potrzeby dziecka i jego wadę wymowy.

Standardowo spotkanie zaczyna się od ćwiczeń artykulacyjnych, a w razie potrzeby, również oddechowych i słuchowych.

Główny trzon pracy to ćwiczenia z głoskami – wywoływanie i utrwalanie zgodnie z przyjętą metodologią. Utrwalanie odbywa się zazwyczaj poprzez gry i zabawy, często przy użyciu programu komputerowego do terapii logopedycznej.

Zdarza się, że dziecko posiada opinię lub orzeczenie z poradni psychologiczno-pedagogicznej, wtedy zajęcia są odpowiednio dostosowane.

Na każde zajęcia dziecko przynosi zeszyt A4 lub teczkę z otrzymanymi od logopedy kartami pracy. 

Trening logopedyczny, jak i każdy inny, wymaga systematycznego powtarzania konkretnych ćwiczeń. Ćwiczenia 45 min raz w tygodniu przyniosą niewielki skutek. Dlatego nieodzownym elementem terapii są regularne ćwiczenia w domu według instrukcji przekazanej przez terapeutę.

Po zakwalifikowaniu na zajęcia dziecko uczęszcza na nie, aż do opanowania prawidłowej wymowy głosek. Jeśli terapia wydłuża się ponad jeden rok szkolny, w czerwcu rodzic otrzyma o tym informację, a na początku kolejnego roku szkolnego  logopeda ponownie skontaktuje się, żeby umówić termin zajęć.

Niestety nie wiadomo ile zajmie praca nad daną głoską. Jednym dzieciom idzie szybciej i już po semestrze można zakończyć terapię, a inni potrzebują nawet trzech lat na uzyskanie zadowalających efektów. Bardzo dużo zależy od systematycznej pracy w domu.

Czasem potrzebne jest dodatkowe  specjalistyczne leczenie, terapia czy badania – ortodonta, laryngolog, foniatra, badanie przetwarzania słuchowego, terapia Integracji Sensorycznej, Tomatis, Johansen, co dodatkowo może wydłużyć lub skrócić terapię logopedyczną.

Dziecko rozpoczynające pierwszą klasę powinno prawidłowo wymawiać wszystkie głoski języka polskiego i efektywnie podejmować kontakt z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Często jednak zdarza się, że tak nie jest. Niemal co trzecie dziecko można zakwalifikować na terapię logopedyczną.

Diagnoza logopedyczna najczęściej dotyczy wadliwej realizacji głoski lub realizacji niezgodnej z wiekiem. Wskazaniem do terapii są również zaburzenia związane z przetwarzaniem słuchowym, z emisją głosu. Czasem dziecko ma ubogi zasób słownictwa albo pojawiają się trudności z rozumieniem przekazu niewerbalnego, przenośni, żartów (co zdarza się przy zespole Aspergera).

Za tym określeniem mogą kryć się różne wady wymowy. Wszystkie jednak dotyczą głosek trzech szeregów:

- ciszącego (ś, ź, ć i dź) – głoski pojawiają się w mowie dziecka w 2-3 roku życia; rzadko są realizowane niepoprawnie,

- syczącego (s, z, c i dz) – głoski pojawiają się w 3-4 roku życia; zdarza się, że dzieci wymawiają je z językiem między zębami, co jest wskazaniem do terapii,

- szumiącego (sz, ż, cz i dż) – pojawiają się w 4, a utrwalają się nawet do 6 roku życia; z tymi głoskami bardzo często pracuje się w szkole – mogą być zastępowane głoskami szeregu syczącego („safa” zamiast „szafa”), to w wieku szkolnym jest już wadą, mogą być również trudności z prawidłowym ułożeniem języka czy ust, co skutkuje złym przepływem powietrza i nieprawidłowym brzmieniem głoski.

Jedną z częstszych wad wymowy jest rotacyzm (czasem nazywany też reraniem). 

Diagnozuje się go, jeśli dziecko nie wymawia głoski "r". Zdarza się, że głoska zastępowana jest "l" albo nawet "j" (co jest normą na wcześniejszych etapach rozwoju mowy) - mówimy wtedy o pararotacyźmie.

Czasem jednak "r" jest zastępowana innymi dźwiękami - może się pojawić "r" języczkowe z jego charakterystycznym francuskim brzmieniem, czasem wibracja czubka języka powstaje w niewłaściwym miejscu (na górnej wardze, z boku jamy ustnej). Pomysłów jak stworzyć własną wersję głoski dzieci mają co niemiara. 

Przyczyn niewłaściwej wymowy jest sporo, do najczęstszych zaliczają się mała sprawność języka i skrócone wędzidełko podjęzykowe.